Steun kun je ervaren in een luisterend oor, het meedenken van anderen en in het samen ondernemen van activiteiten (bijv. wandelen met lotgenoten, samen uitgaan, eten of sporten). Een steunende omgeving is echter niet vanzelfsprekend.
Onze verliescultuur is nu eenmaal gericht op flink en positief zijn. Luister maar eens naar wat mensen tegen je zeggen; ‘Je kunt wel blijven klagen maar dat helpt niet!’, ‘Kijk wat je wel hebt in plaats van wat je niet hebt!’, ‘Er is nog zoveel moois in het leven, nu kun je er nog van genieten!’, ‘Je zult het toch zelf moeten doen!’, ‘Je moet de moed niet opgeven, het kan altijd beter worden!’
Om anderen niet teleur te stellen en om niet te vereenzamen ga je je gedragen naar de heersende verliescultuur. Want dat hoort nu eenmaal zo. Maar dan loop je wel het risico dat de verdrongen gevoelens terugkomen in psychosomatische klachten zoals migraine, vermoeidheid, concentratieproblemen, rugpijn en darmklachten. Depressiviteit en burn-out liggen bij verdrongen gevoelens op de loer.
Steunende omgeving
Een steunende omgeving is belangrijk. Dat kan familie, vrienden en sociale verbanden zijn zoals verenigingen, werk of kerk. Maar het kan ook te kwetsbaar zijn om familie, vrienden of collega’s te vragen om echt te luisteren en om echt erkenning te vragen voor je verlies. Vooral als het overlijden van je dierbare al een tijdje geleden is. De omgeving staat dan al snel klaar met goed bedoelde adviezen waar je niet op zit te wachten.
Je wilt graag rouwen op jouw manier. Maar hoe doe je dat in een omgeving die dat niet snapt? Je hebt dan vier keuzes: vertel de ander hoe belangrijk het is om gehoord te worden, accepteer dat je omgeving niet te veranderen is, vermijd een niet ondersteunende omgeving of ga op zoek naar een steunende omgeving. Als je vertelt hoe belangrijk het voor je is om gehoord te worden, dan kan het maar zo zijn dat de ander echt gaat luisteren. Je kunt bijvoorbeeld zeggen: ’Ik snap dat je me advies wilt geven, maar je helpt me meer als ik mijn verhaal aan je kan vertellen. Het zou fijn zijn als je naar mij luistert.’ Wanneer je omgeving niet te veranderen is, stel dan je verwachtingen bij. Relativeren zoals: ‘Ach het is maar een verjaardagsfeestje’, ‘Er zijn nog zoveel fijne mensen om mij heen’ of ‘Hij/zij weet niet beter’ kunnen daarbij helpen. Het is ook mogelijk om het contact uit de weg te gaan en te zoeken naar een steunende omgeving waar je wel gehoord wordt. Dat kunnen andere nabestaanden zijn die in eenzelfde situatie zitten en die aan een half woord genoeg hebben om je te begrijpen.
Contact uit de weg gaan
Contact uit de weg gaan is soms noodzakelijk maar kan ook pijnlijk zijn. Vooral als het gaat om familie. Want het is juist de familie waar je steun van verwacht. Zij kennen jou het langste en het beste. Diep in ons ervaren we een onverbrekelijke (liefdes) band met onze (groot)ouders en kinderen (verticale binding) maar ook met onze broers, zussen, neven en nichten (horizontale binding). Die onverbrekelijke band uit zich in loyaal gedrag in voor- en tegenspoed. Je bent er voor elkaar om te helpen in moeilijke tijden, om feest te vieren bij vreugdevolle gebeurtenissen en om te getroost te worden bij verlies. Een breuk in de familie wordt vooral voelbaar bij een overlijden. De verdeling van de nalatenschap kan aanleiding zijn om uit contact te gaan. Maar meestal ligt daar diep onder verborgen de nood aan ‘erkenning’, ‘liefde’ en ‘verbinding’. Verlangens die in onze kinderjaren onvervuld zijn gebleven en die, zovele jaren later, alsnog om aandacht vragen. Het accepteren dat je geen steun ontvangt van je familie is ongelofelijk moeilijk. Bijstellen van je verwachtingen zeggen vrienden. Verplaats je in de rol van je familie luidt het advies. Want ook de andere familieleden willen gezien en erkend worden. Soms is het te veel gevraagd om een ander te geven wat je zelf zo nodig hebt. Uit lijfbehoud kan het beter zijn om uit de familie te stappen. Toch blijft het je achtervolgen. Je blijft boos omdat je er alles aan hebt gedaan om de verhoudingen goed te houden. De ander heeft dat niet begrepen. Je blijft je schuldig voelen omdat er een incident is geweest waar je later spijt van had. Toch wordt het je tot op de dag van vandaag nagedragen.
Herstel van contact
Verbroken relaties blijven zeuren. Beide partijen verlangen dikwijls naar herstel maar weten niet hoe dat moet. Ook al omdat beide partijen uit contact zijn. Misschien kan iemand, die beide partijen kent, daarbij helpen. Soms is een goed gesprek voldoende, soms zijn excuses nodig. Meestal moeten partijen bereid zijn om over de eigen gekwetstheid heen te stappen.
Bij een herstelgesprek kunnen de volgende tips helpen:
1. Houd het bij jezelf (ik boodschappen)
2. Luister naar de ander en stel vragen
3. Blijf open staan voor de feedback van de ander
4. Laat de ander stoom afblazen
5. Wees zorgvuldig en voorkom misverstanden
6. Zoek naar een procedure waardoor je er samen uitkomt
7. Zoek naar rituelen om het herstel te bevestigen
Wanneer het herstel van de vertrouwensbreuk niet in een gezamenlijk overleg lukt, dan is het aan te raden om gebruik te maken van een mediator.