Is dat normaal?

Als ik plotseling zo moet huilen, is dat normaal? Nu het al vijf jaar geleden is en ik hem nog steeds mis, is dat normaal? Is het normaal dat ik na 2 maanden na het overlijden alweer verliefd ben?  De vraag naar ‘normaal’ is een vraag naar hoe anderen rouwen. Maar ieder rouwt op zijn/haar eigen-wijze. Ieder heeft een eigen vingerafdruk van rouw. Daarom is het beter om de vraag te beantwoorden over ‘gezonde rouw’.

Gezonde rouw, is dat normaal?

Gezonde rouw is een heen en weer beweging tussen ‘Verlies’en ‘Herstel’. De matafoor van een roeiboot kan daarbij helpen. Het gaat om het gelijktijdig gebruiken van twee roeispanen; de roeispaan van het toelaten van verlies en de roeispaan van aanpassen aan de veranderingen.

Bij het toelaten van verlies gaat het om de pijnlijke gevoelens van gemis en de plezierige gevoelens van de relatie toe te laten en te doorleven. Bij partnerverlies gaat het bijvoorbeeld om gevoelens toe te laten over het gemis aan intimiteit, het nooit meer gezellig samen zijn en ook van de blijdschap over de mooie momenten en de dankbaarheid voor wat ooit was. Gevoelens van verdriet en ook van blijdschap en dankbaarheid vertellen over gehechtheid aan de ander. Boosheid en schuldgevoelens vertellen over het onvoltooide en onaffe in de relatie. Het toelaten van gevoelens brengt je in contact met je verlangens om omarmd te worden, om een veilige thuishaven te hebben, om gekend te zijn, om je verbonden te voelen met je dierbare en om lief te hebben en geliefd te zijn. Bij verlies van een dierbare, vooral als het gaat om het verlies van een kind, heeft liefde opeens geen adres meer. Het verlangen om lief te hebben en om geliefd te zijn is misschien wel het meest fundamentele verlangen dat bij verlies zo voelbaar wordt.

Gevoelens van onzekerheden

Aanpassingen zijn nodig omdat bijvoorbeeld het inkomen aanmerkelijk minder wordt, of het huis voor één persoon te groot is geworden, of omdat je hulpbehoevend bent en je zorgpartner er niet meer is. Ook zijn aanpassingen nodig omdat binnen de relatie een bepaalde taak- en rolverdeling was. De taken en rollen die de ander verzorgde, liggen nu op je eigen bordje. Wil en kun je die zelf oppakken? Kun je die aan anderen delegeren? Daarnaast vervallen bepaalde taken en rollen. Denk bijvoorbeeld aan de mantelzorgtaak. De veranderingen vragen om aanpassingen van je tijdsbesteding en wellicht ook van je leefstijl. De veranderingen nodigen je ook uit om na te denken over een nieuwe oriëntatie op je leven. Oude dromen komen misschien weer tot leven en nieuwe dromen kunnen ontstaan. Aanpassingen als noodzakelijk antwoord op veranderingen kunnen een uitdaging zijn maar ook gevoelens oproepen van onzekerheid en stress.